Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm, xây dựng lớp học hạnh phúc

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm, xây dựng lớp học hạnh phúc

1. Nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm, xây dựng lớp học hạnh phúc. THÔNG TIN VỀ SÁNG KIẾN 1. Tên sáng kiến: Nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm, xây dựng lớp học hạnh phúc. 2. Lĩnh vực (mã)/cấp học: Chủ nhiệm (14)/Tiểu học. 3. Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ ngày 05 tháng 9 năm 2022 đến ngày 20 tháng 5 năm 2023 4. Tác giả: Họ và tên: Phạm Thu Hà Năm sinh: 1997 Nơi thường trú: Xóm 11, xã Hải Phương, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định Trình độ chuyên môn: Đại học Chức vụ công tác: Giáo viên văn hóa Nơi làm việc: Trường Tiểu học Hải Long, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định Điện thoại: 0326475967 Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100% 5. Đồng tác giả: Không 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến: Tên đơn vị: Trường Tiểu học Hải Long Địa chỉ: Xóm 08, xã Hải Long, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định Điện thoại: 0388253748
2. MỤC LỤC STT NỘI DUNG TRANG IĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN. 1 II MÔ TẢ GIẢI PHÁP: 2 1 Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến 2 2 Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến 3 2.1 Giải pháp 1. Điều tra cơ bản 3 2.2 Giải pháp 2. Xây dựng nề nếp học tập và lớp tự quản 4 2.3 Giải pháp 3. Xây dựng lớp học hạnh phúc, môi trường học 10 tập an toàn. 2.4 Giải pháp 4. Tổ chức và hướng dẫn học sinh tham gia các 13 hoạt động học tập một cách hiệu quả. 2.5 Giải pháp 5. Tổ chức các hoạt động tập thể và các trò chơi 16 vui tươi lành mạnh. 2.6 Giải pháp 6. Hướng dẫn học sinh thực hiện đúng các quy 17 định của lớp, của trường. 2.7 Giải pháp 7. Kết hợp tốt giữa nhà trường - gia đình và xã 17 hội 3 Những điểm mới của sáng kiến 20 4 Các điều kiện cần thiết để áp dụng giải pháp 20 III HIỆU QUẢ DO SÁNG KIẾN ĐEM LẠI: 21 1 Hiệu quả về mặt kinh tế 21 2 Hiệu quả về mặt xã hội 21 3 Khả năng áp dụng và nhân rộng 25 IV Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền. 25
3. BÁO CÁO SÁNG KIẾN I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN: Trong bối cảnh toàn ngành đang triển khai Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục và Đào tạo thì việc đổi mới để nâng cao chất lượng giảng dạy, giáo dục học sinh ở lứa tuổi Tiểu học sẽ tạo nền tảng để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Để làm được điều đó, mỗi giáo viên được phân công làm công tác chủ nhiệm lớp phải nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm, xây dựng mỗi lớp học là một ngôi nhà hạnh phúc. Lớp học hạnh phúc là nơi mang lại hứng thú học tập - vui chơi cho học sinh, tạo dựng niềm tin và sự hài lòng cho phụ huynh. Tiểu học là bậc học nền tảng, là nền móng cho hệ thống giáo dục, là cơ sở ban đầu cho sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh sau này. Trong quá trình giáo dục, người giáo viên đóng vai trò chủ đạo trong việc hình thành và phát triển nhân cách của học sinh. Vì thế công tác chủ nhiệm giữ một vai trò hết sức quan trọng ở bậc Tiểu học, đặc biệt là ở lớp 5; giúp các em trong việc rèn luyện ý thức đạo đức, xây dựng nhân cách cho các em, để các em có hứng thú, tập trung vào học và tiếp thu bài có hiệu quả cao hơn. Chính vì vậy, muốn tạo cho các em có nề nếp trong học tập cũng như trong sinh hoạt, biết ngăn nắp, gọn gàng, khoa học trong từng hoạt động, người giáo viên phải uốn nắn, rèn giũa cho các em ngay từ khi bước chân vào ngưỡng cửa nhà trường. Nếu ngay từ lớp 1 được rèn nề nếp một cách nghiêm túc và có hiệu quả thì ở các lớp sau các em cũng sẽ là những học sinh có nề nếp học tập tốt, tạo bước đi vững chắc cho các em trong việc học tập ở các lớp trên và tạo tiền đề cho việc rèn luyện, phấn đấu thành người công dân có ích cho đất nước sau này - những con người có trình độ văn hóa, khoa học, nhanh nhẹn, nhạy bén đáp ứng với sự phát triển của xã hội, của khoa học tiên tiến trong thế kỷ 21. Để làm được điều này, mỗi giáo viên chủ nhiệm phải xây dựng cho lớp học của mình là lớp học hạnh phúc. Tháng 4/2019, Công đoàn giáo dục Việt Nam cùng Bộ giáo dục và Đào tạo phát động “Triển khai kế hoạch nâng cao năng lực ứng xử sư phạm, đạo đức nhà giáo vì một lớp học hạnh phúc”. Tại đây, Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ đã kêu gọi đội ngũ cán bộ quản lý, các thầy giáo, cô giáo chung tay xây dựng lớp học hạnh phúc với các giá trị cốt lõi: Yêu thương, an toàn và tôn trọng.
4. học sinh làm trung tâm trong đã tạo ra một không gian mở cho học sinh, khuyến khích học sinh phát triển tư duy. Học sinh được học trong một môi trường tốt sẽ cảm thấy tự tin, thoải mái về cả thể chất lẫn tinh thần để thể hiện hết bản thân của mình. Từ đó học sinh sẽ cảm thấy hạnh phúc, học sinh hạnh phúc thì giáo viên cũng hạnh phúc, lớp học sẽ hạnh phúc và phụ huynh sẽ hạnh phúc. Mỗi giáo viên đã và đang nỗ lực đổi mới phương pháp giáo dục học sinh, nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm của bản thân, giúp cho học sinh được học tập ở môi trường giáo dục tốt nhất. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm, xây dựng lớp học hạnh phúc” để nghiên cứu và thực nghiệm tại trường Tiểu học Hải Long, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP 1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến Năm học 2022-2023, tôi được phân công chủ nhiệm và giảng dạy lớp 5. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, tôi thấy có một số ưu điểm và tồn tại sau: 1.1. Thuận lợi: Được sự quan tâm phối hợp tốt của các đoàn thể trong nhà trường, hội cha mẹ học sinh. Đa số phụ huynh học sinh quan tâm đến việc giáo dục con cái. Hầu hết giáo viên chủ nhiệm khi nhận lớp đều rất tích cực nghiên cứu, tìm hiểu và xây dựng cho học sinh nề nếp, ý thức học tập. Bản thân mỗi giáo viên đã ý thức sâu sắc tầm quan trọng của công tác chủ nhiệm lớp, xây dựng lớp học hạnh phúc. Nhiều lớp, học sinh ngoan ngoãn, biết kính trọng, lễ phép với thầy cô giáo, người lớn tuổi, tích cực tham gia các hoạt động. 1.2. Khó khăn: Thực tế vẫn còn giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc xây dựng nề nếp cho học sinh. Có giáo viên còn lúng túng, thiếu kinh nghiệm hoặc sử dụng phương pháp giáo dục chưa linh hoạt nên nề nếp của lớp chưa tốt, các em còn mải chơi, chưa tự giác trong các hoạt động. Hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp của một số giáo viên chưa cao. Trong lớp vẫn có học sinh chưa ngoan, chưa biết nghe
5. lớp 5 còn nhỏ nên nhiều em hay bắt chước một cách chưa có ý thức. Hành vi đạo đức của các em được thu nhận và hình thành từ nhiều phía như gia đình, nhà trường, xã hội. Các em lại chưa biết phân biệt để lựa chọn hành vi đạo đức phù hợp cho mình. Chính vì vậy, ở lớp vẫn còn một số em có những biểu hiện như: Còn nói chuyện trong giờ học; Có thái độ chưa đúng mực với người lớn, thầy cô và bạn bè; chưa tự giác, chưa tích cực tham gia vào các hoạt động. 1.3. Nguyên nhân của những khó khăn Qua khảo sát cho thấy nguyên nhân của các tồn tại, hạn chế kể trên là do: Một số ít giáo viên vẫn chưa chú trọng vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh, còn để học sinh tự do theo ý các em. Do các em được bố mẹ cưng chiều, luôn đáp ứng mọi yêu cầu đề nghị của các em. Xã hội ngày càng phát triển các em ảnh hưởng từ phim ảnh, đồ chơi trò chơi, dẫn đến những hành vi bạo lực. Một số học sinh do sống trong gia đình có hoàn cảnh đặc biệt, ba mẹ không hòa thuận, môi trường xung quanh các em ở phức tạp, nhiều thành phần không tốt. Một số phụ huynh chưa quan tâm đến việc giáo dục con cái, có phụ huynh chỉ biết giao khoán cho nhà trường. 2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến: 2.1. Giải pháp 1. Điều tra cơ bản Năm học 2022 - 2023 tôi được Ban Giám hiệu nhà trường phân công giảng dạy và chủ nhiệm lớp 5. Ngay sau khi nhận lớp, tôi đã cố gắng làm quen với 35 học sinh. Tổ chức cho các học sinh giới thiệu tên của mình, giới thiệu về bản thân và kể về gia đình của mình trong những buổi học đầu tiên và qua phiếu “Thông tin học sinh”. Ngoài ra, tôi tìm hiểu đặc điểm của từng đối tượng học sinh trong lớp thông qua: Hồ sơ học sinh như giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, học bạ, phiếu thăm dò năng lực tự phục vụ, tự quản để nắm được thông tin học sinh một cách chính xác và tiện cho việc theo dõi, liên hệ với cha mẹ học sinh. (Phụ lục 1) Giáo viên dạy lớp trước: Để nắm được đặc điểm của đối tượng học sinh và ban đầu hỗ trợ cho việc tiếp cận, giúp đỡ học sinh theo từng đặc điểm riêng biệt của từng em.
6. em cùng giúp đỡ nhau trong học tập cũng như trong sinh hoạt. Cha mẹ học sinh: Nhằm nắm được hoàn cảnh, cá tính và khả năng đặc biệt hay những hạn chế của học sinh để có biện pháp bồi dưỡng, giúp đỡ thiết thực. Khảo sát đối tượng thông qua hồ sơ học bạ, qua giáo viên chủ nhiệm cũ, qua học sinh trong lớp hoặc qua phụ huynh. Sau đó, tôi tiến hành phân loại đối tượng học sinh để đưa vào sổ kế hoạch công tác chủ nhiệm, cụ thể: + Học sinh gặp hoàn cảnh khó khăn. + Học sinh khuyết tật. + Học sinh các biệt về đạo đức. + Học sinh yếu. + Học sinh có những năng lực đặc biệt. (phụ lục 2) Tìm hiểu nguyên nhân qua gia đình: Gia đình có sự mâu thuẫn giữa bố và mẹ, gia đình thiếu quan tâm hoặc có thể bị bạn bè, kẻ xấu lôi kéo .Hoặc trẻ có những tính xấu mà bản thân gia đình chưa giáo dục được Qua điều tra, tôi nắm bắt được: Các em học cùng lớp nhưng lại sống ở các địa bàn dân cư khác nhau. Trong số 35 em thì 23 em có bố mẹ là công nhân, bố mẹ bận đi làm nên các em ít được quan tâm. Thời gian đầu năm học, lớp có em Trọng Nguyên, Phước, Tiến, rất hiếu động, lười học hay nghỉ học và đi học muộn, thiếu và quên đồ dùng học tập ở nhà; Em Trần Trọng Nguyên tiếp thu bài chậm vệ sinh cá nhân chưa sạch sẽ, bài cô giao không hoàn thành, đồ dùng học tập thiếu thốn, bố, mẹ đi làm ăn xa, ở với ông bà ngoại. Lớp có 35 học sinh thì có 2 học sinh thuộc diện gia đình khó khăn. Chính vì những lí do đó dẫn đến chất lượng giảng dạy của cô bị ảnh hưởng và kết quả học tập của một số em chưa cao, nền nếp chưa tốt. 2.2. Giải pháp 2. Xây dựng nề nếp học tập và lớp tự quản 2.2.1. Xây dựng lớp có nền nếp học tập tốt: Để xây dựng lớp có nề nếp học tập tốt tôi đã thực hiện những việc sau đây: a. Sắp xếp chỗ ngồi
7. nêu trên tôi tiến hành phân loại học sinh. Từ đó có cách sắp xếp chỗ ngồi một cách hợp lí (ưu tiên những em học sinh cá biệt và những em có tầm vóc nhỏ bé). Xếp chỗ ngồi xong tôi xây dựng các nhóm “Đôi bạn cùng tiến”. Để xây dựng tốt phong trào “đôi bạn cùng tiến” điều đầu tiên người giáo viên phải biết cách bố trí lớp học. Trong lớp có 18 bàn chia thành 3 dãy, tôi bố trí cho học sinh ngồi bàn hai em xen kẽ giữa nam và nữ, cứ một em khá ngồi gần một em trung bình hoặc một em giỏi ngồi gần một em tiếp thu bài chậm; làm như vậy trong quá trình học tập, các em kèm cặp lẫn nhau, bắt chước từng nét chữ của nhau, luyện đọc cùng nhau. Cho các em tự bầu bàn trưởng (mỗi bàn một bàn trưởng), bàn trưởng có nhiệm vụ kiểm tra sách, vở, đồ dùng học tập, trang phục Đội viên của bàn và cứ một tháng lại thay bàn trưởng 1 lần để các em làm quen với công việc quản lớp và giúp các em bạo dạn hơn. (Phụ lục 3) b. Phân tổ Cả lớp tôi phân làm 3 tổ: tổ 1, 2; 3: mỗi tổ có 12 em, riêng tổ 2 có 11 em và mỗi tổ được xếp ngồi cùng một dãy bàn. Mỗi tổ tự bầu 1 tổ trưởng và cũng được thay đổi tổ trường làm 3 lần trong 1 năm học (lần 1 từ đầu năm học cho đến hết tháng 11; lần hai từ đầu tháng 12 đến hết tháng 2; lần 3 từ đầu tháng 3 cho đến hết năm học). Tổ trưởng có trách nhiệm theo dõi, điều hành các hoạt động của tổ theo sự phân công của lớp trưởng, lớp phó. (Phụ lục 4) c. Bầu ban cán sự lớp Việc bầu chọn và xây dựng đội ngũ Ban cán sự lớp là một công việc rất quan trọng mà người giáo viên chủ nhiệm nào cũng cần phải làm ngay sau khi nhận lớp. Ở lớp 1, Ban cán sự lớp có thể là do giáo viên chọn lựa và chỉ định học sinh làm. Nhưng lên lớp 5, các em đã lớn hơn, tôi muốn tạo dựng và rèn luyện cho các em thể hiện tinh thần dân chủ và ý thức trách nhiệm đối với tập thể, nên tôi tổ chức cho các em ứng cử và bầu cử để chọn lựa ban cán sự của lớp. Tôi khuyến khích các em xung phong ứng cử. Sau đó chọn 5 học sinh tiêu biểu để cả lớp bầu chọn. (Phụ lục 5) Trước hết, tôi phân tích để các em hiểu rõ về vai trò và trách nhiệm của lớp trưởng, lớp phó. Tôi giải thích rõ: cán sự lớp phải gương mẫu trong mọi hoạt động, phải chăm ngoan, ý thức kỉ luật tốt, có tinh thần trách nhiệm cao. Còn với mọi thành viên khác phải thực hiện đúng theo sự chỉ đạo của lớp. Trước khi bầu, tôi đưa ra tiêu chuẩn: cán sự lớp phải gương mẫu trong
8. đúng theo sự chỉ đạo của lớp. Để xây dựng đội ngũ Ban cán sự cho lớp, tôi tiến hành các bước như sau: Bước 1: Lựa chọn đối tượng học sinh Ngay từ đầu năm học, tôi đã lưu ý xây dựng đội ngũ Ban cán sự cho lớp, lựa chọn các em học sinh có thể đạt các yêu cầu sau: nhận thức nhanh; nhanh nhẹn, hoạt bát; mạnh dạn, tự tin và có trách nhiệm cao trong các công việc được giao. Sang học kì II, để phát huy tinh thần dân chủ và ý thức trách nhiệm đối với tập thể nên tôi tổ chức cho các em ứng cử và bầu cử để chọn lựa ban cán sự của lớp. Bước 2: Huấn luyện học sinh - Huấn luyện cách làm việc cho từng học sinh. - Phân công việc làm phù hợp với từng học sinh. Bước 3: Phân công nhiệm vụ cụ thể cho Ban cán sự lớp. Sau khi lựa chọn được Ban cán sự lớp, tôi phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng em như sau: Lớp trưởng: phụ trách chung mọi hoạt động của lớp. Theo dõi sĩ số lớp, nhắc nhở các bạn xếp hàng ra vào lớp đúng quy định. Vào đầu giờ mỗi ngày, lớp trưởng yêu cầu các bạn lấy sách ra đọc bài, ôn lại những bài đã học trong tuần qua; hoặc ôn lại các bảng nhân, bảng chia, Lớp phó học tập: Theo dõi các thành viên đi học đầy đủ, đúng giờ, học tập nghiêm túc. Kiểm tra việc chuẩn bị bài của các tổ và báo cáo lại cho cô giáo vào 15 phút truy bài; làm cơ sở tổng kết thi đua cuối tuần. Lớp phó lao động: Nhắc nhở các bạn thực hiện lao động tập trung, lao động trực tuần, hàng ngày; theo dõi các bạn tưới cây trong lớp, chăm sóc bồn hoa và cây trồng của lớp. Kiểm tra các bạn khi tham gia các buổi lao động do trường, lớp tổ chức. Bên cạnh đó, hpối hợp với lớp trưởng, lớp phó học tập giữ trật tự lớp. Lớp phó phụ trách văn nghệ: Bắt giọng lớp hát tập thể đầu giờ học hoặc những lúc chuyển tiết. Tổ trưởng, tổ phó: Kiểm tra và nhắc nhở thành viên của tổ sắp xếp đồ dùng học tập ngay ngắn, truy bài đầu giờ, theo dõi các bạn trong tổ thái độ học tập, phát biểu xây dựng bài, tiến bộ trong học tập Các bàn trưởng, tổ trưởng cùng tương trợ giúp nhau làm tốt nhiệm vụ theo dõi, nhắc nhở mọi thành viên trong bàn,
9. các hoạt động của các bạn trong lớp, tôi đã thay tên học sinh bằng các số thứ tự. Tôi hướng dẫn các em cách theo dõi và ghi vào sổ để cuối tuần báo cáo cho lớp trưởng. Hàng ngày, tôi hướng dẫn, các tổ trưởng, bàn trưởng theo dõi, ghi vào các cột mục tương ứng (nếu có) mỗi lần ghi học sinh thực hiện tốt hay không tốt gạch 1 gạch (/) Cuối mỗi buổi, các tổ trưởng thống kê để báo cáo trước lớp trong giờ sinh hoạt. Nếu trước đây giờ sinh hoạt lớp, giáo viên hoạt động là chính, các tiết sinh hoạt nặng về kiểm điểm và nêu phương hướng làm cho học sinh rất mệt mỏi, ít hứng thú, nhiều em lảng tránh tiết sinh hoạt thì bây giờ các em lại thấy phấn chấn hơn, hứng thú hơn. Bởi giờ này các em tự tổ chức, điều khiển, được quyền tham gia bổ sung và nêu ra ý kiến nếu bàn trưởng, tổ trưởng theo dõi chưa chính xác. Còn giáo viên chỉ là người quan sát, đôn đốc, nhắc nhở mọi hoạt động của các em. Sau mỗi lần đảo nhiệm vụ của các em ở các vị trí cán sự lớp khác nhau, tôi cùng cả lớp đánh giá việc thực hiện chức trách nhiệm vụ của từng em và rút kinh nghiệm. Trong quá trình thực hiện các học sinh nhận nhiệm vụ làm cán sự lớp luôn cố gắng làm tốt nhiệm vụ của mình, các em phấn khởi hơn, hứng thú hơn, có trách nhiệm hơn với công việc vì luôn nghĩ rằng đây là dịp để thể hiện vai trò của bản thân trong các hoạt động của lớp. Cuối tuần giáo viên chủ nhiệm cùng Ban cán sự lớp đánh giá cũng như rút kinh nghiệm để điều chỉnh kịp thời và tất nhiên rồi, nền nếp lớp học cũng sẽ dần ổn định hơn. Căn cứ vào báo cáo của từng em, tôi nắm được khả năng quản lí lớp của từng em. Và cứ cuối mỗi tháng, tôi tổ chức họp Ban cán sự lớp 1 lần để tổng kết các mặt làm được của lớp, động viên khen ngợi những việc các em đã làm tốt, đồng thời chỉ rõ những thiếu sót và hướng dẫn các em cách khắc phục. d. Hướng dẫn học sinh thực hiện các nề nếp ở trên lớp Do đặc điểm của học sinh lớp 5 còn thiếu tập trung, khi đi học một số em quên sách vở, đồ dùng học tập như sách Toán, Tiếng Việt hoặc có khi quên bút, Vì vậy chất lượng giờ học đạt kết quả chưa cao. Do đó, tôi thường xuyên nhắc nhở các em chuẩn bị sách vở, đồ dùng học tập đầy đủ trước khi đến lớp. Kỹ năng giao tiếp ứng xử là một kỹ năng sống quan trọng nhất trong cuộc sống mỗi người từ học sinh, người đi làm, chủ
10. cần có kỹ năng giao tiếp khéo léo, ứng xử hiệu quả trong các tình huống của cuộc sống, và xã hội. Khi giao tiếp với người lớn tuổi học sinh cần nói năng lễ phép, lịch sự, trả lời đủ câu Ví dụ: Một số học sinh lớp tôi như em Nguyên, Tiến khi gặp người lớn tuổi không chào, tự do đi ra ngoài, nếu có học sinh chào những chưa lễ phép. Thấy vậy, tôi đã hướng dẫn, thực hành làm mẫu trong một số tình huống như khi gặp các thầy, cô giáo thì biết chào hỏi Nhờ có sự nhắc nhở thường xuyên, các em đã biết chào hỏi, thưa gửi lễ phép. Cô giáo chính là người mẹ thứ hai của các em khi ở trường. Ngoài việc dạy kiến thức cho học sinh, chúng ta còn quan tâm đế giáo dục dạo đức, tác phong, sức khỏe của học sinh. Hằng ngày, tôi kết hợp với nhân viên y tế hướng dẫn cách giữ gìn sức khỏe (ăn uống đủ chất, mặc trang phục đúng thời tiết, giữ vệ sinh cá nhân, trường lớp, nơi ở sạch sẽ, ) Ngoài ra tôi còn hướng dẫn phụ huynh, học sinh cách phòng chống các dịch bệnh: bệnh thủy đậu, sởi, dịch bệnh Covid-19. Tôi thấy rằng: để dạy một tiết học đủ thời gian từ 35 - 40 phút có chất lượng và đảm bảo được không khí học tập của lớp thì phải rèn cho các em vào nề nếp học tập ngay từ đầu năm học, đặc biệt là nền nếp giữ gìn sách vở, đồ dùng học tập. Ông cha ta thường nói: “Nét chữ nết người”. Đúng vậy, khi người ta nhìn vào nét chữ thì đánh giá được con người. Nếu nét chữ đẹp thì con người đó có tính cẩn thận và ngược lại nét chữ xấu thì con người đó luôn cẩu thả. Thông thường một học sinh giỏi, ngoan bao giờ sách vở đồ dùng học tập cũng đầy đủ, ngăn nắp, sách vở được giữ gìn cẩn thận, không quăn mép, quyển vở ngay ngắn, sạch đẹp Song, bên cạnh đó còn có em chưa thực sự có ý thức trong việc giữ gìn sách vở đồ dùng học tập. Nhiều em quyển sách còn chưa được bọc cẩn thận dẫn đến rách bìa, bong trang, quyển vở quăn mép Đồ dùng học tập tuy có nhưng vì chưa cẩn thận nên hay hỏng hoặc mất Như vậy việc giữ gìn sách vở đồ dùng học tập cũng ảnh hưởng tới chất lượng học và nề nếp học tập. Rèn nếp giữ gìn sách vở và đồ dùng học tập cũng là một trong những việc quan trọng trong việc dạy dỗ các em. Ngay trong từng tiết học, nề nếp học tập cũng ảnh hưởng tới việc giữ gìn sách vở đồ dùng học tập, cụ thể là học sinh cần có đầy đủ sách vở đồ dùng học tập của từng môn, thực hiện giờ nào việc nấy theo hướng dẫn của giáo viên, có nếp khi sử dụng sách vở, cách giơ tay phát biểu, cách đặt tay khi viết để sách vở không bị quăn mép
11. cho tiết học. Ngược lại nề nếp học tập trong mỗi tiết học cũng giúp học sinh có ý thức và thói quen trong việc giữ gìn sách vở và đồ dùng học tập. Thực tế là học sinh lớp 5 chưa có tính tự lập trong học tập. Việc đi học và chuẩn bị đồ dùng học tập có em còn phụ thuộc vào bố mẹ. Có phụ huynh không quan tâm thì: sách vở và đồ dùng học tập của các em luôn thiếu. Như vậy vậy sẽ ảnh hưởng tới chất lượng học tập trên lớp, kết quả kém, đồng thời làm nề nếp không khí học tập của lớp cũng lộn xộn Từ cơ sở thực tế và những vấn đề cần thiết đã nêu để xây dựng cho học sinh lớp 5 có được nề nếp học tập tốt, tôi nhận thấy rằng giáo viên phải kiên trì và thường xuyên uốn nắn, hướng dẫn các em thực hiện đúng các nền nếp trong học tập. Thường xuyên tổ chức cho học sinh chơi những trò chơi lành mạnh, bổ ích; không chơi những trò chơi nguy hiểm. Biết tôn trọng và thực hiện tốt luật an toàn giao thông 2.2.2. Xây dựng lớp tự quản. Việc xây dựng lớp tự quản là hết sức quan trọng và cần thiết. Để làm được việc này, trước hết chúng ta phải xây dựng được đội ngũ các bộ lớp mẫu mực. Vì đội ngũ cán bộ lớp chính là nhân tố quan trọng giúp giáo viên có thể xây dựng lớp tự quản tốt. Hơn nữa, đội ngũ cán bộ lớp kết hợp cùng giáo viên chủ nhiệm đôn đốc, nhắc nhở việc thực hiện nề nếp học tập của các bạn là một công việc cần thiết và có ích. Ở đây, tôi chỉ nói đến phạm vi hẹp: đó là trách nhiệm của đội ngũ cán bộ lớp trong việc hình thành, xây dựng nề nếp học tập cho học sinh. Trước hết, những học sinh được chọn làm cán bộ lớp bao giờ cũng phải gương mẫu trước các bạn về mọi mặt: học tập, kỷ luật, tham gia các hoạt động, đối xử với bạn bè Vấn đề này giáo viên cần theo dõi và uốn nắn học sinh kịp thời cũng như để lựa chọn chính xác. Sau đó, hàng ngày, hàng tuần, các cán bộ lớp bao gồm bốn tổ phó, bốn tổ trưởng, hai lớp phó, một lớp trưởng sẽ tiến hành công việc của mình. Đầu giờ (giờ truy bài): Tổ trưởng và tổ phó kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà của các bạn: soạn sách vở đầy đủ theo thời khoá biểu, mang đủ đồ dùng học tập, có ý thức xem trước bài mới rồi tổ trưởng chấm điểm vào sổ thi đua tổ. Các tổ trưởng tập hợp kết quả tổ của mình báo cáo với lớp trưởng hay lớp phó (nếu lớp trưởng vắng) và đầu mỗi giờ học, lớp trưởng sẽ báo cáo cô giáo chủ nhiệm. Thời gian ổn định tổ chức giáo viên trực
12. đủ Trường hợp vi phạm hai lần trở lên tôi sẽ thông báo về cho phụ huynh học sinh biết để kịp thời đôn đốc con thực hiện tốt nề nếp học tập. Có như thế các em mới nhớ và tạo thói quen có nề nếp tốt trong học tập. (Phụ lục 6) Tuần đầu tiên, tôi đi sớm để hướng dẫn các em làm vệ sinh lớp như: quét lớp từ trong ra ngoài, từ trên cửa sổ, trên bục giảng xuống dưới; cách cầm chổi và đưa chổi sao cho nhanh sạch nhưng không bụi; cách trải khăn bàn, cách lau bảng, cách sắp xếp bàn ghế, Cứ sau mỗi giờ ra chơi, tổ trực phải đổ rác và rửa sạch sọt rác rồi cất vào lớp. Sang tuần thứ hai, tôi mới giao cho lớp phó văn thể kiểm tra công việc trực nhật hàng ngày. Tổ nào không làm tốt, lớp phó văn thể sẽ nhắc nhở các bạn kịp thời để các em rút kinh nghiệm cho lần sau. Trong mỗi tiết học, học sinh phải thể hiện tinh thần “tự quản” - tự theo dõi lẫn nhau, nhắc nhở nhau giữ sạch lớp trong suốt buổi học. Các ưu, nhược điểm được các tổ theo dõi thường xuyên trong các giờ học và lưu vào sổ theo dõi làm cơ sở để đánh giá xếp loại học sinh. Do đặc điểm tâm sinh lí của học sinh Tiểu học: ưa hoạt động, thích làm việc đồng thời các em cũng rất thích được khen. Cho nên khi lớp có nền nếp, thói quen tốt, giáo viên cần giao quyền chỉ đạo cho ban cán sự lớp, giáo viên chỉ là người xây dựng kế hoạch, hoạt động toàn diện phù hợp với điều kiện, nhiệm vụ của mỗi tháng, mỗi đợt, mỗi học kì của năm học. Đồng thời giáo viên chủ nhiệm là người nghĩa là khoán trắng cho học sinh mà giáo viên chủ nhiệm là người cùng hoạt động, điều chỉnh hoạt động, kịp thời giúp các em tháo gỡ những khó khăn trong quá trình hoạt động, bàn bạc. Thông qua các hoạt động ngoại khoá do trường, lớp tổ chức, củng cố tinh thần, ý thức tự quản của lớp. 2.3. Giải pháp 3. Xây dựng lớp học hạnh phúc, môi trường học tập an toàn. 2.3.1. Xây dựng lớp học hạnh phúc Muốn có lớp học hạnh phúc phải có những con người hạnh phúc. Một cách dễ hiểu nhất, “Lớp học hạnh phúc” là nơi thầy cô, học sinh cũng như phụ huynh đều cảm thấy hạnh phúc trong quá trình dạy và học. Là nơi tình yêu thương giữa thầy và trò, giữa học sinh với nhau được trân trọng và bồi đắp hàng ngày. Ngoài ra, “Lớp học hạnh phúc” phải là nơi an toàn cho các hoạt động dạy và học của thầy trò, không tồn tại cách hành xử bạo lực. Là nơi học sinh có hứng thú, niềm vui, sự mong chờ
13. mà luôn được phát huy khả năng của mình. Bên cạnh truyền thụ kiến thức, kỹ năng, thái độ cho học sinh, còn chú trọng giáo dục bồi đắp tâm hồn đẹp cho các em. Mọi xúc cảm riêng biệt, cá tính sáng tạo của thầy và trò phải luôn được tôn trọng, không bị áp đặt một cách máy móc, rập khuôn. Để thuận tiện cho học sinh khi trao đổi các vấn đề, tôi tạo thư mục “Điều em muốn nói”, mục đích là ghi lại những những hành động tích cực của học sinh trong mỗi ngày học, cuối tuần tôi sẽ tổng hợp lại tất cả những ý kiến đó và gửi về cho phụ huynh biết. Phụ huynh rất vui khi biết con mình mỗi ngày ở lớp làm được những việc gì? Và ngày thứ bảy, chủ nhật phụ huynh sẽ ghi lại những hành động tích cực của học sinh khi ở nhà. Như vậy, giữa gia đình và lớp học tạo được sợi dây liên kết chặt chẽ trong công tác giảng dạy và giáo dục học sinh. Bản thân mỗi học sinh được hỗ trợ và giúp đỡ kịp thời, thiết lập được mối quan hệ tốt với học sinh, tạo cho học sinh cảm thấy được an tâm, tin tưởng và cảm thấy được yêu thương. Được học trong môi trường an toàn như vậy, học sinh sẽ thấy yên tâm, tin tưởng. Từ đó, hình thành ý thức tự giác, biết rèn luyện bản thân, đồng thời tự tin thể hiện khả năng của mình. (Phụ lục 7) Lớp học hạnh phúc là khi mỗi học sinh cảm nhận được sự ấm áp, yêu thương tỏa ra từ thầy cô, bạn bè với niềm vui được nhân lên và nỗi buồn được san sẻ. Hạnh phúc với học sinh đôi khi rất giản dị, một lời hỏi thăm, nhắn nhủ, động viên; một lời phê, nhận xét chính xác, chân tình; một giờ giảng hay, hấp dẫn; một phong cách giản dị, trong sáng, mực thước với trí tuệ uyên bác của thầy cô đều để lại những ấn tượng, hình ảnh đẹp sẽ theo các em suốt cuộc đời. Hạnh phúc còn là khi nỗ lực, cố gắng của học sinh được đền đáp, ghi nhận qua những điểm số, những phần thưởng nho nhỏ động viên; là sự chân thành, hồn nhiên, trong sáng của tình bạn; là khung cảnh gần gũi, thân thương của hàng cây, ghế đá Những hành động đẹp, lời nói đẹp, cảnh quang đẹp của thầy cô, bè bạn, lớp học đều góp phần dệt nên xúc cảm hạnh phúc, hân hoan trong trái tim, suy nghĩ của các em. Xây dựng lớp học hạnh phúc là tạo ra môi trường học tập thân thiện, an toàn, gần gũi với học sinh, làm cho học sinh cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”. Xây dựng được lớp học hạnh phúc, an toàn thì sẽ có học sinh tích cực. Xây dựng được lớp học hạnh phúc, học sinh tích cực thì sẽ hạn chế được tỉ lệ học sinh lưu ban, bỏ học, sẽ nâng cao được chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Vì vậy, tôi đã hướng dẫn học sinh trang trí lớp học xanh- sạch- đẹp bằng cách trồng cây xanh trước cửa lớp. Cụ thể,
14. sinh để trang trí thêm góc học tập, góc sáng tạo và một số khẩu hiệu trong phòng học của lớp, những khẩu hiệu mang ý nghĩa giáo dục như: “Dạy tốt - học tốt”, “mỗi ngày đến trường là một ngày vui”, Năm điều Bác Hồ dạy” Tôi thường xuyên nhắc nhở các em thực hiện nhiệm vụ của người học sinh. (Phụ lục 8) Ngoài việc trang trí lớp học, tôi còn hướng dẫn các em giữ vệ sinh trường, lớp. Để giữ gìn trường lớp sạch, đẹp cũng như tạo cho học sinh có ý thức bảo vệ môi trường sống xung quanh, tôi đã hướng dẫn các em thực hiện những hành động như sau: Hằng ngày, tôi hướng dẫn học sinh bỏ rác đúng nơi quy định, làm vệ sinh trong và ngoài lớp sạch sẽ, đi vệ sinh đúng nơi quy định, không xả rác ra lớp học, sân trường. Giáo dục học sinh có ý thức giữ gìn bàn ghế trong lớp sạch sẽ, không dẫm chân, vẽ bậy lên tường, lên bàn ghế; không leo cây bẻ cành; hằng ngày cần chăm sóc cây xanh. Đó là những việc làm cần thiết hằng ngày của các em để bảo vệ của công, bảo vệ môi trường trong lành giúp cho các em có sức khoẻ tốt để học tập và rèn luyện. Lớp học là môi trường bình đẳng nam nữ, không phân biệt giàu nghèo, không có hiện tượng học sinh bị phạt, bị phê bình trước toàn trường. Học sinh trong lớp tích cực tham gia các hoạt động từ thiện như: thăm hỏi giúp đỡ bạn khi đau ốm, động viên, chia sẻ với những bạn có hoàn cảnh khó khăn, tặng sách cũ cho thư viện trường, Tôi luôn nhắc nhở học sinh nên giữ gìn tài sản chung của nhà trường, của lớp bảo đảm các góc học tập, thư viện của lớp luôn được sắp xếp gọn gàng ngăn nắp. Hướng dẫn các em giữ vệ sinh môi trường từ chỗ ngồi, cửa sổ, lớp học, hành lang cho đến sân trường. Tôi luôn thân thiện, gần gũi với học sinh, những lời nhắc nhở nhẹ nhàng của giáo viên sẽ đạt được kết quả cao. Vì thế, tôi viết các lời nhắc nhở hóm hỉnh như: “Hãy bỏ rác vào đây; Cho tôi xin rác !” được dán trước mặt thùng rác nơi học sinh dễ thấy. 2.3.2. Xây dựng tình cảm thầy - trò và bạn bè trong lớp a. Xây dựng tình cảm thầy - trò Quan hệ cơ bản nhất của tôi và học trò là quan hệ hợp tác làm việc: tôi giao việc - học trò làm; tôi hướng dẫn - học trò thực hiện. Khi giao việc, tôi chỉ nói một lần, nhưng chỉ nói khi
15. ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lí cũng như sự hình thành tính cách của học sinh. Vì vậy, khi lên lớp, tôi luôn chú ý đến cả cách đi đứng, nói năng, cách ăn mặc, cách cầm sách, chữ viết, thái độ, để học trò noi theo. Không vì bất cứ lí do gì mà tôi cho phép mình cẩu thả hoặc xuề xoà, qua loa trước mặt học sinh. Khi học sinh nào làm bài chưa đúng, tôi hướng dẫn và yêu cầu học sinh đó phải làm lại chứ không nhận xét, đánh giá ngay. Bởi tôi quan niệm rằng đối với học sinh nhận xét không phải để bắt lỗi, để la mắng học sinh mà để phát hiện những chỗ chưa đúng của học sinh, giúp các em làm lại cho đúng, cho hoàn thiện hơn. Với cách nói đúng, làm đúng trong học tập, các em trở thành những người tự tin, trung thực. Khi có học sinh mắc sai lầm, thiếu sót, tôi luôn cố gắng tôn trọng học sinh, tìm hiểu cặn kẽ thấu đáo nguyên nhân để có biện pháp giúp đỡ các em sửa chữa. Tôi không dùng lời nói, cử chỉ xúc phạm các em. Qua nhiều năm làm công tác chủ nhiệm lớp, tôi biết rằng có những em học yếu hoặc có hôm không học bài, làm bài nhưng lỗi không phải hoàn toàn là do các em. Có em ham chơi nên quên học bài, có em do bị hổng kiến thức cơ bản từ lớp dưới. Nhưng cũng có em học yếu, hoặc không học bài làm bài là do những điều kiện khách quan. Những sóng gió đó đã tác động đến tâm lí trẻ thơ, cản trở việc học tập của các em. Nếu như giáo viên không biết được những nguyên nhân đó thì rất dễ nổi giận, rồi la mắng, trừng phạt các em. Vì vậy, với một học sinh quậy phá hay lơ đãng không học bài, làm bài, tôi không trừng phạt ngay mà bình tĩnh chờ đến hết buổi học, gặp riêng các em để hỏi cho rõ nguyên nhân. Lần đầu các em vi phạm, tôi nhẹ nhàng nhắc nhở. Nếu lần thứ hai, các em vẫn tái phạm, tôi phải đến nhà tìm hiểu nguyên nhân để có biện pháp giúp đỡ, giáo dục các em. Hàng ngày, tôi luôn khích lệ và biểu dương các em kịp thời, khen ngợi những tiến bộ của các em. Tôi cố tìm ra ưu điểm nhỏ nhất để khen ngợi, động viên các em. Để các em thật sự hào hứng trong các hoạt động của lớp, tôi áp dụng chế độ thưởng hoa. Hoa phần thưởng này được trao cho các em khi thực hiện tốt nội quy; làm được việc tốt, kính trọng, lễ phép với thầy cô. Khi nói chuyện, giảng giải cũng như khi phê bình lỗi lầm của học sinh, tôi luôn thể hiện cho các em thấy tình cảm yêu thương của một giáo viên đối với học trò. Theo quy luật phản hồi của tâm lí, tình cảm của cô trước sau cũng sẽ được đáp lại bằng tình cảm của học trò. Lòng nhân ái, bao dung, đức vị tha của giáo viên luôn có sức mạnh to lớn để giáo dục và cảm