Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh lớp 5

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh lớp 5

1. PHÒNG GD&ĐT NGHĨA HƯNG TRƯỜNG TIỂU HỌC XÃ NGHĨA HỒNG  BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIÁO DỤC GIỚI TÍNH, PHÒNG TRÁNH XÂM HẠI CHO HỌC SINH LỚP 5 Tác giả: Nguyễn Thị Xuân Trình độ chuyên môn: Cao đẳng sư phạm Chức vụ: Giáo viên Nơi công tác: Trường Tiểu học xã Nghĩa Hồng Nghĩa Hồng, ngày 10 tháng 5 năm 2021 Nghĩa Hồng, ngày 10 tháng 05 năm 2021 1
2. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 1. Tên sáng kiến kinh nghiệm: Giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh lớp 5 2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Giáo dục lồng ghép trong các môn học 3. Thời gian áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Từ ngày 05 tháng 09 năm 2020 đến ngày 10 tháng 05 năm 2021 4. Tác giả: Họ và tên: Nguyễn Thị Xuân Năm sinh: 1996 Nơi thường trú: Xã Hoành Sơn – Giao Thủy – Nam Định Trình độ chuyên môn: Cao đẳng sư phạm Chức vụ công tác: Giáo viên dạy lớp 5 Nơi làm việc: Trường Tiểu học Nghĩa Hồng Địa chỉ liên hệ: Nghĩa Hồng – Nghĩa Hưng – Nam Định Điện thoại: 0328536609 5. Đồng tác giả (nếu có) Họ và tên: Năm sinh: Nơi thường trú: Trình độ chuyên môn: Chức vụ công tác: Nơi là việc: Địa chỉ liên hệ: Điện thoại: 6. Đơn vị áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: Tên đơn vị: Trường Tiểu học Nghĩa Hồng Địa chỉ: Nghĩa Hồng – Nghĩa Hưng – Nam Định Điện thoại: 0328536609 2
3. PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Xã hội ngày càng phát triển kéo theo cách ứng xử của con người với con người nói chung và người lớn đối với trẻ em nói riêng có nhiều biểu hiện lệch chuẩn, trong đó có những hành vi có dấu hiệu xâm hại tình dục. Đau lòng thay, trẻ em cũng không biết, người thân cũng không hay, mọi thứ cứ kéo dài cho những con yêu râu xanh có cơ hội ra tay tiếp diễn. Cuối cùng, trẻ em là người thiệt thòi vì những tổn thương quá đáng, khó phai. Xã hội ngày càng phát triển, trẻ em càng được chăm sóc đầy đủ về vật chất, nên đã “lớn trước tuổi”. Cùng với sự tăng trưởng về chiều cao, tuổi dậy thì của các em cũng đến sớm hơn. Ngoài xã hội, trẻ được giao lưu hòa nhập với cộng đồng nhiều hơn. Mạng Internet phát triển, lại chưa được kiểm soát chặt chẽ dẫn đến các em biết được nhiều chuyện nhạy cảm mà lẽ ra tuổi học sinh chưa nên biết. Những năm gần đây, liên tiếp xuất hiện nhiều thông tin đau lòng về các vụ việc xâm hại, bạo lực trẻ em, đặc biệt là xâm hại tình dục trẻ em có xu hướng gia tăng về cả số lượng cũng như tính chất phức tạp, nghiêm trọng ở một số địa phương trên cả nước. Có những em tuổi còn rất nhỏ; có những em bị xâm hại không chỉ một lần; lại có những vụ nhiều trẻ em cùng bị một đối tượng xâm hại gây ra hậu quả nghiêm trọng về mặt tâm, sinh lí cho nạn nhân, tạo bức xúc trong nhân dân. Điều này gióng lên hồi chuông báo động về đạo đức. Phải chăng do người lớn không trang bị đầy đủ kiến thức cho con nên các em không biết cách phản ứng khi bị người khác giới đụng chạm vào vùng nhạy cảm Thế nhưng, việc giáo dục giới tính cho trẻ em là điều mà tất cả người lớn chúng ta gần như né tránh. Có nhiều bậc cha mẹ khi thấy con nêu thắc mắc, muốn biết về những thay đổi cuả bản thân thường gạt đi, cho là “chuyện trẻ con chưa nên biết”. Nhiều người quan niệm không nên cho trẻ biết về giới tính quá sớm, sợ “vẽ đường cho hươu chạy”. Ở tuổi vị thành niên sớm, tiền dậy thì và dậy thì, trẻ thường tò mò tìm hiểu những thay đổi của cơ thể, khám phá quan hệ với bạn khác giới, mở rộng giao lưu, Nếu nhu cầu hiểu biết của trẻ không được thoả mãn, không nhận được lời giải đáp đúng đắn từ phía thầy cô, cha mẹ, trẻ sẽ tự đi tìm lời 3
4. giải đáp từ những nguồn thông tin khác. Điều gì sẽ xảy ra nếu người lớn không kiểm soát nổi những nguồn thông tin đó. Nếu trước đây, tình trạng xâm phạm tình dục chủ yếu xảy ra ở vùng núi, vùng sâu vùng xa, những nơi có trình độ dân trí thấp thì hiện nay ngày càng nhiều vụ xâm hại tình dục trẻ em được phát hiện ở các khu đô thị, thành phố lớn, nạn nhân bị xâm hại tình dục xảy ra ở nhiều độ tuổi, đặc biệt có những em bé tuổi mầm non, tiểu học. Phải chăng việc giáo dục giới tính cho trẻ em ở Việt Nam còn bị xem nhẹ dẫn đến hậu quả thương tâm như chúng ta đã nghe. Do vậy, việc giáo dục giới tính đối với trẻ em là điều cần thiết, đặc biệt trong gia đình và nhà trường. Giáo dục giới tính cho học sinh nói chung và học sinh tiểu học nói riêng chưa đuợc thực hiện rộng rãi và phổ biến trong các nhà trường mà chỉ được thực hiện lồng ghép thông qua các môn học như Tiếng Việt, Khoa học (lớp 5), Đạo đức Trong chương trình hiện nay, đến tận lớp 5 các em mới được học về cơ thể người, về trứng, về tinh trùng, về bào thai còn những kiến thức về giới tính thường chỉ được giáo viên đưa ra dưới dạng những câu chuyện ngoài giờ học. Đồng thời, không ít giáo viên vẫn còn e ngại, lúng túng và lảng tránh hoặc dạy qua loa những bài học này. Đã đến lúc chúng ta cần “vẽ đường cho hươu chạy đúng” để hạn chế những rủi ro do bế tắc về tâm sinh lý trẻ em, để không còn những tiếng kêu cứu xé lòng của trẻ bị xâm hại; để không phải nhìn thấy những em gái tuổi vị thành niên bất đắc dĩ làm mẹ với những lời ru buồn. Từ những lí do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề xuất “ Giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh lớp 5” với mục đích giúp học sinh nhận biết được những thay đổi về tâm, sinh lí khi bước vào tuổi dậy thì và cách vệ sinh cá nhân, vệ sinh thân thể trong giai đoạn này; đồng thời giúp các em biết phòng tránh trước những nguy cơ bị quấy rối, xâm hại và định hướng phát triển nhân cách đúng đắn nhất. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU. Học sinh lớp 5 - Trường Tiểu học xã Nghĩa Hồng. III. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU. 4
5. Từ tháng 9 năm 2019, tôi bắt đầu tìm hiểu nghiên cứu đề tài, áp dụng trực tiếp vào lớp mình giảng dạy trong cả năm học 2019-2020 và đã nhận được những kết quả tích cực. Năm học 2020-2021, tôi tiếp tục bổ sung, hoàn thiện dần những biện pháp mà mình đã đưa ra để mang lại hiệu quả thiết thực nhất. PHẦN II: PHẦN NỘI DUNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lí luận Giáo dục giới tính là một thuật ngữ rộng miêu tả việc giáo dục về các khía cạnh của giới tính về sinh lí học và giải phẫu học, các cơ quan sinh sản và chức năng của chúng, sự sinh sản, vai trò của hai giới, những bệnh lây truyền qua đường tình dục, tình yêu và các mối quan hệ tình dục, Giáo dục giới tính phải gắn liền với giáo dục đạo đức, giáo dục nhân cách, hình thành thế giới quan khoa học, hình thành nếp sống sinh hoạt lành mạnh, lối sống văn hóa, văn minh. Giáo dục giới tính phải được thực hiện một cách toàn diện cả về sinh lí giới tính, tâm lí giới tính, thẩm mĩ giới tính, xã hội giới tính. Xâm hại tình dục trẻ em là việc dùng vũ lực đe dọa, ép buộc, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi liên quan đến tình dục như dùng lời nói hoặc tranh ảnh khiêu dâm để làm cho trẻ sốc, làm cho trẻ hưng phấn tình dục hoặc làm cho trẻ quen với tình dục, cho trẻ nghe hay nhìn những cảnh tình dục hay cho trẻ xem những sách báo khiêu dâm. Mức độ nghiêm trọng hơn là các hành vi hiếp dâm, cưỡng dâm, giao cấu, dâm ô với trẻ. Hậu quả của xâm hại trẻ em là hết sức nghiêm trọng đối với bản thân nạn nhân, gia đình, xã hội. Cho dù trẻ bị xâm hại dưới bất kì hình thức nào thì đều để lại hậu quả, gây tổn thương cho trẻ ở các mức độ khác nhau. Về mặt thể chất, trẻ em bị xâm hại có thể chịu tổn thương về thể xác kéo dài do các bệnh lây lan Về mặt tâm lí, trẻ em sẽ cảm thấy tội lỗi, sợ hãi, xấu xa và thất bại. Đặc biệt, nếu không được điều trị tâm lí kịp thời sau khi bị xâm hại rất dễ bị ám ảnh lâu dài và khi lớn lên có thể trở thành người đi xâm hại trẻ em khác. Ngoài ra, trẻ bị xâm hại khi còn nhỏ lớn lên có thể gặp vấn đề về giới tính, nhiều đứa trẻ bị trầm cảm, rối loạn nhân cách 5
6. Vậy làm thế nào để chúng ta có thể bảo vệ được các em, bảo đảm cho các em một cuộc sống an toàn. Điều quan trọng nhất đó là phải giáo dục giới tính cho các em. Bởi, nếu đứa trẻ hiểu biết rõ về giới thì các em sẽ có cách phản ứng tích cực với những nguy cơ có thể bị xâm hại, giúp trẻ kìm hãm được tính tò mò. Đồng thới đem đến cho trẻ hình ảnh trung thực về những nguy hiểm và có trách nhiệm đối với bản thân mình. Giáo dục giới tính, phòng chống xâm hại cho học sinh Tiểu học là cung cấp những kiến thức cơ bản về tâm sinh lí của trẻ em; những biến đổi khác biệt của trẻ trong độ tuổi mới lớn, kiến thức cơ bản nhất về chăm sóc, vệ sinh, bảo vệ cơ thể và cung cấp kỹ năng phòng chống, xử lý trước nguy cơ bị xâm hại tình dục. Mục tiêu của giáo dục giới tính là giúp trẻ sống đúng với giới tính của mình. Đặc biệt là giáo dục các em biết trân trọng giá trị của bản thân, từ đó biết quý trọng người khác. Trẻ hiểu bản thân, giới tính của mình mới biết bảo vệ mình khỏi những cám dỗ, xâm hại bên ngoài cũng như biết tôn trọng thân thể người khác. 2. Cơ sở thực tiễn Trên thế giới, giáo dục giới tính là vấn đề được hầu hết các quốc gia quan tâm. Giáo dục giới tính đã là một phần của chương trình bắt buộc và toàn diện trong trường học với tất cả học sinh nhiều quốc gia bắt đầu từ giữa thế kỉ XX như Thụy Điển từ năm 1955, Pháp từ năm 1973 Nội dung giáo dục giới tính được thể hiện bằng cả kênh hình và kênh chữ; gồm những kiến thức đơn giản về cấu tạo cơ quan sinh dục nam, cơ quan sinh dục nữ, kinh nguyệt, thụ thai, sự phát triển của thai nhi Ở Nhật Bản, từ tiểu học đã có sách giáo khoa dạy riêng những nội dung này. Ở Việt Nam, vấn đề giáo dục giới tính, phòng chống xâm hại cũng là một vấn đề đang được xã hội và ngành giáo dục đặc biệt quan tâm. Trên thực tế giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại trong trường học Việt Nam chưa được thiết kế theo hệ thống nên khó có thể thực hiện một cách toàn diện. Trong khi đó, sự tăng tốc rất nhanh về sinh lí và tâm lí của học sinh tiểu học tại các địa phương kéo theo giai đoạn tiền dậy thì bắt đầu sớm hơn. Những năm gần đây, tình trạng xâm hại tình dục trẻ em liên tiếp xảy ra, trở thành một “điểm nóng” của toàn xã hội. Theo thống kê của Bộ lao động và thương binh xã hội, trong 5 năm từ 2011 – 2015, cả nước có 5.300 6
7. vụ xâm hại tình dục trẻ em. Tính trung bình, cứ 8 giờ trôi qua lại có 1 trẻ em Việt Nam bị xâm hại. Chỉ vòng trong 3 năm trở lại đây những vụ trẻ vị thành niên bị xâm hại dẫn đến tổn thương về sức khoẻ, trở thành những “bà mẹ bất đắc dĩ”. Hiện tượng ấy không chỉ phản ánh mặt trái của xã hội mà còn gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về những lỗ hổng trong công tác giáo dục giới tính. Những lỗ hổng này tưởng chừng như đơn giản nhưng nếu không có sự chung tay của nhà trường và gia đình thì những hậu quả tiềm tàng là rất lớn. Trước sự gia tăng chóng mặt của tệ nạn xâm hại tình dục trẻ em, Bộ giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở giáo dục, nhà trường thực hiện nhiều hơn nữa các biện pháp nhằm tăng cường giáo dục kiến thức về giới và kĩ năng phòng tránh bạo lực, xâm hại trẻ em cho cả giáo viên và học sinh. Tích cực lồng ghép vào trong các hoạt động dạy học, các hoạt động vui chơi, ngoại khóa, tiến tới xem nội dung này là một nội dung giáo dục thường xuyên, bắt buộc trong mỗi nhà trường. Từ những vấn đề cấp bách đó, tôi nhận thấy với vai trò là một giáo viên, bản thân cần có trách nhiệm trong việc giáo dục, cung cấp cho các em những kiến thức cơ bản về các vấn đề giới tính, phòng tránh xâm hại để các em tự tin bước vào những giai đoạn tiếp theo của cuộc đời. II. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC GIỚI TÍNH, PHÒNG TRÁNH XÂM HẠI TRONG NHÀ TRƯỜNG. Nơi tôi công tác là một xã với diện tích tương đối rộng, dân số đông. Trong những năm gần đây, khi xã hội càng phát triển, đời sống của người dân được nâng cao thì sự phát triển tâm sinh lí của trẻ cũng diễn ra sớm hơn, sự tiếp xúc của trẻ với thế giới bên ngoài lớn hơn, trẻ có thể tiếp cận nhiều tri thức bổ ích đồng thời cũng dễ bắt gặp những cảnh nóng trên phim ảnh, những trang web đen điều này khiến trẻ bị kích thích thần kinh, dậy thì sớm. Sự quan tâm của các bậc cha mẹ đến con em mình vẫn còn hạn chế; nhiều em học sinh vì hoàn cảnh khó khăn bố mẹ đi làm ăn kinh tế xa ở với ông bà Trong khi đó, gia đình, nhà trường, xã hội còn thiếu những hành động thiết thực trong việc nâng cao hiểu biết của các em về các vấn đề giới tính, về các kĩ năng nhận biết và phòng tránh các nguy cơ bị xâm hại tình dục. Bản thân tôi đã nhiều năm chủ nhiệm học sinh lớp 5, tôi thấy hầu hết các em còn thiếu 7
8. PHÒNG GD&ĐT NGHĨA HƯNG TRƯỜNG TIỂU HỌC XÃ NGHĨA HỒNG  BÁO CÁO SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GIÁO DỤC GIỚI TÍNH, PHÒNG TRÁNH XÂM HẠI CHO HỌC SINH LỚP 5 Tác giả: Nguyễn Thị Xuân Trình độ chuyên môn: Cao đẳng sư phạm Chức vụ: Giáo viên Nơi công tác: Trường Tiểu học xã Nghĩa Hồng Nghĩa Hồng, ngày 16 tháng 05 năm 2021 hiểu biết về giới tính. Đối với học sinh khối lớp 5, 17/44 học sinh nữ đã có kinh nguyệt, một số bạn nữ dù đã đến tuổi dậy thì vẫn chưa biết chăm sóc sức khỏe, vệ sinh cơ thể đúng cách, chưa nhận biết được các tình huống nguy cơ xâm hại có thể xảy ra đối với bản thân, . Sự thiếu hiểu biết đó là rất nguy hiểm đối với các em. Chính vì vậy, trước khi xây dựng các biện pháp giáo dục giới tính và phòng tránh xâm hại, tôi đã tiến hành khảo sát mức độ hiểu biết của các em về vấn đề này và thu được kết quả như sau: (Phiếu khảo sát trên đối tượng 44 học sinh lớp 5 năm học 2020-2021) Câu 1. Em có thường xuyên đi một mình ở những nơi vắng vẻ không? a. Không bao giờ b. Thỉnh thoảng c. Thường xuyên (Có 5 số em chọn phương án a, 26 số em chọn phương án b và 13 số em chọn phương án c chứng tỏ các em vẫn chưa biết được nguy cơ có thể bị xâm hại khi các em đi một mình ở những nơi vắng vẻ.) Câu 2. Em đã bao giờ nghe đến cụm từ “giáo dục giới tính” chưa? a. Thỉnh thoảng mới nghe đến. b. Nghe thường xuyên c. Chưa bao giờ nghe đến. (Kết quả có 5 học sinh chọn câu a, 29 học sinh chọn câu c, không có học sinh nào chọn câu b. Điều đó cho thấy mức độ quan tâm của gia đình, nhà trường và bản thân các em về vấn đề này còn rất ít.) Câu 3: Theo em, xâm hại tình dục trẻ em là gì? a. Là quan tâm, giúp đỡ b. Là dùng những lời đe dọa, dụ dỗ, lợi dụng lòng tin của trẻ để ép buộc các em hoạt động tình dục. c. Là có những hành vi đánh đập, dọa nạt trẻ em. (Có 12 em chọn câu b, 32 em chọn câu c. Qua đó cho thấy các em chưa phân biệt được các hành vi bạo lực nói chung và hành vi xâm hại tình dục nói riêng.) Câu 4: Tuổi dậy thì là lứa tuổi: 8
9. a. Cơ thể chúng ta có nhiều thay đổi, có tầm quan trọng đặc biệt đối với con người. b. Từ 6-12 tuổi c. Thích hoạt động vui chơi với các bạn. (Kết quả: 10 em chọn a, 14 em chọn b, 20 em chọn c. Điều đó có nghĩa đa số các em chưa biết được thời điểm bắt đầu tuổi dậy thì và tầm quan trọng của tuổi dậy thì.). Dựa trên kết quả khảo sát học sinh, tôi đã tiến hành xây dựng kế hoạch giáo dục cho bản thân trên cơ sở nhận định một số thuận lợi khó khăn như sau: 1. Thuận lợi: - Được sự quan tâm của Phòng Giáo dục đào tạo huyện Nghĩa Hưng, Ban giám hiệu nhà Trường đã thường xuyên bồi dưỡng và nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên. - Ban giám hiệu nhà trường hỗ trợ mua sắm trang thiết bị, đồ dùng phục vụ cho các hoạt động giảng dạy và giáo dục đảm bảo an toàn. Phòng học có diện tích rộng rãi, thoải mái phục vụ cho giờ chơi, học. - Học sinh khỏe mạnh nhanh nhẹn, tích cực tham gia vào các hoạt động của lớp. - Bản thân là giáo viên đã có nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy, nắm được tâm sinh lý của học sinh và các kiến thức có liên quan đến giới tính. Luôn nhiệt tình, tâm huyết với nghề ham học hỏi nâng cao chuyên môn nghiệp vụ. - Một số phụ huynh nhiệt tình có nhận thức về việc chăm sóc giáo dục của con em mình, sẵn sàng hỗ trợ và chia sẻ để con em mình học tập tốt hơn. 2. Khó khăn, tồn tại. Bên cạnh những thuận lợi thì việc giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại tại đơn vị còn gặp một số khó khăn, tồn tại sau: - Thực tiễn cho thấy nhiều học sinh không biết cách chăm sóc, vệ sinh thân thể, bị lạm dụng thân thể nhưng các em không hiểu chính các em đang bị xâm hại, thiếu hụt những kĩ năng ứng phó với những tình huống nguy hiểm, dễ bị lôi cuốn vào các tệ nạn xã hội. 9
10. - Trong công tác chủ nhiệm, hầu hết giáo viên mới chỉ quan tâm đến việc giáo dục nề nếp, trang bị kiến thức làm sao cho các em đạt các yêu cầu về kiến thức, kĩ năng môn học đã đề ra mà chưa chú trọng nhiều đến việc giáo dục giới tính cho học sinh. - Trong công tác giảng dạy, giáo viên chưa chú trọng lồng ghép nội dung giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh trong một số bài học liên quan. Đặc biệt trong chủ đề “ Con người và sức khỏe” khoa học lớp 5, là chủ đề duy nhất trong các môn học cung cấp các kiến thức về sinh sản, giới tính, những thay đổi cơ thể trong giai đoạn dậy thì, lại chưa được sự đầu tư, chú trọng. - Giáo viên chưa tạo được mối quan hệ gần gũi, sự tin tưởng để làm chỗ dựa cho các em gửi gắm tâm tư, tình cảm, khúc mắc của bản thân. Chưa vận dụng được vai trò của “Hộp thư vui” hay “Điều em muốn nói” trong công tác giáo dục nói chúng, giáo dục giới tính và phòng tránh xâm hại nói riêng. - Nhận thức của đại đa số phụ huynh về giáo dục giới tính cho trẻ em còn hạn chế. Trước những nhu cầu hiểu biết về giới tính, một bộ phận lớn phụ huynh lại thường xuyên né tránh các câu hỏi thắc mắc của con mình, không kịp thời gần gũi để phát hiện những thay đổi về tâm sinh lí hoặc giải thích những băn khoăn mà các em gặp phải một cách thỏa đáng. Một số phụ huynh vì hoàn cảnh gia đình đi làm kinh tế xa chỉ gửi gắm con em mình cho ông bà, anh em nên các em thiếu tình cảm của bố mẹ, thiếu sự quan tâm, hướng dẫn, chia sẻ kịp thời những nỗi lo lắng của các em trong giai đoạn phát triển của cơ thể. Từ những khó khăn và bất cập nêu trên, tôi thấy cần phải có những biện pháp giáo dục nhằm nâng cao hiểu biết của học sinh về giới tính, phòng tránh xâm hại, từ đó giúp các em có định hướng phát triển tốt hơn về thể chất, tâm hồn để các em tự tin trở thành những chủ nhân tương lai của đất nước. III. MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC GIỚI TÍNH, PHÒNG TRÁNH XÂM HẠI CHO HỌC SINH LỚP 5 Biện pháp 1: Giáo dục giới tính gắn liền với giáo dục đạo đức, lối sống, hành vi, phù hợp với lứa tuổi học sinh thông qua công tác chủ nhiệm lớp. 10
11. Giáo dục giới tính cho học sinh là hình thành ở các em những tiêu chuẩn đạo đức của hành vi. Giáo dục giới tính tập trung vào khía cạnh giới tính của cá nhân, giúp cho thế hệ trẻ có thái độ, hiểu biết và suy nghĩ đúng đắn, lành mạnh về giới tính cũng như biết các cách thức để tự bảo vệ mình. Vì vậy, song song với việc trang bị kiến thức giới tính cho học sinh, giáo viên cần phải quan tâm giáo dục đạo đức, lối sống, hành vi để các em có sự phát triển đúng đắn nhất. Với kinh nghiệm nhiều năm chủ nhiệm lớp 5, với mong muốn hình thành bước đầu cho các em những hiểu biết đúng đắn về giới tính của mình để các em học tốt hơn, không có những hành vi, lời nói sai trái và về lâu dài sẽ làm nền tảng cho các em tiếp tục hoàn thiện nhân cách của mình, tôi đã tiến hành thực hiện một số việc sau: - Làm tốt công tác giáo dục nề nếp học sinh hằng ngày. Đầu năm học, tôi cho các em xây dựng “Quy tắc ứng xử” (Thông qua quy tắc ứng xử, tôi định hướng cho các em phải luôn biết nói những lời hay, ý đẹp, không đụng chạm vào cơ thể bạn khác giới ). Tôi cho các em biết rằng những hành động đó mặc dù đối với các em là vô tư song nó lại là một hành vi của xâm hại, không tôn trọng người khác. - Xây dựng “Tủ sách của em” trang bị nhiều loại sách về giáo dục, đặc biệt là các loại sách về giáo dục đạo đức, kĩ năng của trẻ em trong giai đoạn dậy thì như “ Con đã lớn khôn”; “ Con trai, con gái”, Ngoài ra, tôi còn sưu tầm thêm một số câu chuyện kể lại cho các em nghe, cung cấp một số video giáo dục giới tính hay trên mạng để các em xem trong tiết giáo dục lối sống. Với học sinh, mỗi tuần tôi đều yêu cầu các tổ phải có một câu chuyện kể hoặc biểu diễn trước lớp hay chia sẻ về một cuốn sách hay nào đó trong tiết sinh hoạt dưới cờ , (các câu chuyện tập trung vào việc rèn luyện đạo đức, kĩ năng sống của trẻ trong và ngoài nhà trường), Từ những câu chuyện kể, những minh chứng thực tế trong cuộc sống hằng ngày, tôi thấy học sinh lớp tôi đã có những nhận thức đúng đắn về bản thân mình cũng như xây dựng được mối quan hệ tốt với bạn bè và người xung quanh. - Và đặc biệt, giáo viên phải xem học sinh như những người bạn và để cho các em thấy thầy cô giáo cũng như bạn của mình, sẵn sàng chia sẻ những tâm tư, tình cảm, khúc mắc trong cuộc sống hằng ngày. Tôi luôn gần gũi với học sinh, giờ 11
12. ra chơi có thể ở lại lớp xem các em trao đổi, hoạt động. Qua đó phát hiện ra nhiều vấn đề mới trong các mối quan hệ của các em và tìm hướng giải quyết kịp thời nếu nó ảnh hưởng đến bản thân học trò. Giáo dục giới tính chỉ thành công khi được xem là một chủ đề thông thường và thực sự cần thiết trong cuộc sống. Đối với các trường Tiểu học, giáo dục giới tính có thể lồng ghép vào các môn học trong chương trình, các hoạt động ngoại khóa, các tiết sinh hoạt chủ nhiệm, tiết tự học hoặc HĐNGLL. Điều này sẽ giúp cho các em có những kiến thức, những hiểu biết vô cùng hữu ích và thiết thực cho cuộc sống. Biện pháp 2: Giáo viên cần nắm vững các kiến thức về tâm, sinh lí học sinh trong giai đoạn tuổi dậy thì và xây dựng kế hoạch giáo dục phù hợp. Giáo dục giới tính là một nghệ thuật, người giáo viên vừa phải cung cấp được những kiến thức tế nhị đến học sinh nhưng cũng phải tạo được hứng thú, sự tự tin, mạnh dạn mà không làm mất đi vẻ hồn nhiên, trong sáng của trẻ. Chính vì vậy mà trước khi dạy học sinh về giới tính, tôi đã dành thời gian tìm hiểu về: - Giới tính là gì ? Nguồn gốc của giới tính. Vai trò của giới tính. - Tìm hiểu những thay đổi, khác biệt về sinh học, tâm lí của nam và nữ đặc biệt là trong giai đoạn dậy thì. - Tìm hiểu về các vụ xâm hại trẻ em trong thời gian gần đây để cung cấp cho học sinh những hiểu biết về những nguy cơ, tình huống có thể xảy ra xâm hại. Nhận biết về các đối tượng, thủ đoạn của kẻ xâm hại. Các kĩ năng phòng tránh, thoát hiểm. - Từ những kiến thức chung, tôi tiến hành tìm hiểu xem đối với học sinh lớp 5 nên dạy về giới tính như thế nào cho phù hợp, tôi đã định hướng nội dung về giáo dục giới tính cần cung cấp cho học sinh như sau: + Giáo viên cần giúp học sinh phân biệt được đặc điểm sinh học nam và nữ, quá trình phát triển của cơ thể và đặc biệt sự thay đổi ở giai đoạn dậy thì. Cách chăm sóc và bảo vệ bản thân. + Nắm được một số kiến thức cơ bản về sự sinh sản. + Cung cấp cho học sinh những hiểu biết về xâm hại và phòng tránh xâm hại như: Xâm hại tình dục là gì? Xâm hại tình dục gồm những hành vi nào? Ai có thể bị xâm hại tình dục? Thủ phạm xâm hại tình dục là ai? Hậu quả của việc xâm hại tình 12
13. dục là gì? Các kĩ năng phòng tránh xâm hại và kĩ năng thoát hiểm khi có nguy cơ xâm hại. Kĩ năng tìm kiếm sự hỗ trợ khi bị xâm hại. Sau khi tìm hiểu nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến giới tính, việc giáo dục giới tính cho học sinh trong trường và thực tế của lớp, tôi đã tiến hành xây dựng kế hoạch giáo dục riêng cho bản thân. Với phương châm phải “biết trẻ thì mới dạy được trẻ” đã giúp tôi xây dựng được kế hoạch dạy học đúng đắn, tự tin trong việc thực hiện các biện pháp tiếp theo. Biện pháp 3: Tích hợp giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại thông qua một số môn học. Tôi đã tích cực tìm tòi các hình thức để lồng ghép nội dung giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại vào hoạt động dạy học một cách hợp lý, nhẹ nhàng nhưng hiệu quả. Nhằm mục đích giúp cho học sinh có thêm những hiểu biết về một số kiến thức giới tính cũng như kĩ năng phòng tránh đơn giản để đảm bảo an toàn cho các em trước những đụng chạm không an toàn của người khác. Trong mỗi nội dung tích hợp giáo viên cần xác định rõ các kiến thức, kĩ năng cần thiết để các em có thể vận dụng trong những trường hợp cụ thể. 3.1: Lồng ghép trong môn Tiếng Việt Môn Tiếng Việt là môn học góp phần quan trọng trong việc giáo dục nhân cách, đạo đức, hành vi và đặc biệt hình thành những phẩm chất tiêu biểu của người nam và nữ giúp các em nhận biết giá trị của bản thân. Thể hiện được thái độ và thực hiện tôn trọng các bạn cùng giới, khác giới. Thông qua các bài tập đọc, các câu chuyện hay các chủ đề học tập, tôi đã khéo léo lồng ghép những nội dung giới tính phù hợp, góp phần định hướng sự phát triển đúng đắn cho các em. Ví dụ 1: Tập đọc “Một vụ đắm tàu”( Bài 29A- Nam và nữ). Đây là bài học có nhiều tác động đến tình cảm của các em. Chính hình tượng được xây dựng rất đẹp về nhân cách của nhân vật nam Ma-ri-ô và nhân vật nữ Giu- li-et-ta làm các em cảm động. Thậm chí, có nhiều em còn sụt sùi vì thương cho Ma- ri-ô. Cuối bài học tôi nêu câu hỏi: “Nêu cảm nghĩ của em về hai nhân vật chính của truyện?”, tôi yêu cầu các em ghi ra giấy - kết quả: Ma-ri-ô: kín đáo, cao thượng, sẵn sàng hy sinh vì bạn bè, 13
14. Giu-li-et-ta: Tốt bụng, dịu dàng, giàu tình cảm, Tiếp đến, tôi cho các em trao đổi xoay quanh chủ đề: Theo các em, người đàn ông, người phụ nữ trong xã hội hiện đại cần có những phẩm chất gì? Sau câu trả lời của các em, tôi nhấn mạnh hơn nữa những phẩm chất cần có ở một người nam và nữ trong thế giới hiện đại là như thế nào. Cuối cùng, tôi cho các em liên hệ thực tế với lớp, nêu gương những bạn nam, nữ có sự tương trợ, giúp đỡ nhau trong học tập cũng như công việc đồng thời cũng nhắc nhở thêm với những bạn còn hay có những lời lẽ, hành động không hay với những bạn khác giới. Ví dụ 2: Bài tập đọc “Con gái” (Bài 29B- Con gái kém gì con trai?) Sau khi các em tìm hiểu nội dung bài đọc, tôi đưa ra câu hỏi: “Nêu suy nghĩ của em về cô bé Mơ?”. Tôi dành nhiều câu trả lời cho các bạn nam. Trả lời được câu hỏi này, các em đã biết tìm ra những phẩm chất đáng quý của các bạn nữ. Tôi còn tổ chức cho các em tìm hiểu thêm về những gương phụ nữ tiêu biểu trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc, trong các lĩnh vực lao động, sản xuất, thể thao . (Bà Trưng, Bà Triệu; bà Nguyễn Thị Định - anh hùng lực lượng vũ tranh nhân dân; cô gái vàng của làng thể thao Việt Nam – Nguyễn Thúy Hiền ) và đặc biệt là tấm gương của những người mẹ, người chị, trong gia đình các em, người bạn gái trong lớp, trong trường. Với những việc làm này, các em nhận ra rằng phái nữ tuy yếu về sức khỏe nhưng không thua kém so với các đấng mày râu về tất cả các hoạt động. Từ đó, hình thành trong các em ý thức bình đẳng giới. 3.2. Trang bi kiến thức giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh thông qua chủ đề “Con người và sức khỏe” - Khoa học lớp 5. Vấn đề quan trọng nhất trong giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại cho học sinh đó là việc trang bị cho các em các kiến thức về giới tính. Trong chương trình các môn học lớp 5, môn Khoa học có nhiệm vụ cung cấp cho các em các kiến thức về giới tính. Nội dung này được truyền tải đến học sinh thông qua chủ đề “Con người và sức khỏe”. Đây là điều kiện thuận lợi để người giáo viên có thể lồng ghép giáo dục giới tính vào các hoạt động khác trong cả năm học cũng như có những định hướng xây dựng để giáo dục tâm lí của các em được tốt hơn. 14
15. Sau khi tìm hiểu, tôi tiến hành xây dựng kế hoạch tích hợp giáo dục giới tính, phòng tránh xâm hại thông qua một số bài học trong chủ đề “Con người và sức khỏe” lớp 5 như sau: STT Tên bài học Nội dung về giáo dục giới tính Bài 1: Sự sinh Học sinh biết cơ thể chúng ta được hình thành từ sự kết hợp 1 sản giữa tinh trùng của bố và trứng của người mẹ. Biết thế nào là bộ phận “riêng tư” của nam và nữ. Biết được Bài 2: Nam và những điểm khác biệt trên cơ thể giữa nam và nữ đồng thời 2 nữ các em biết tôn trọng các bạn cùng giới và khác giới, không phân biệt nam, nữ. Bài 3: Các giai Biết được các giai đoạn phát triển của con người từ lúc mới 3 đoạn của cuộc sinh đến tuổi dậy thì. Nêu được một số thay đổi về sinh học đời và mối quan hệ xã hội ở tuổi dậy thì. Cách chăm sóc và bảo vệ bộ phận riêng tư của mình. Giới Bài 4: Vệ sinh 4 thiệu một số trường hợp hoặc tình huống cần lưu ý để bảo tuổi dậy thì vệ bộ phận riêng tư. Giữ gìn vệ sinh bộ phận riêng tư. Bài 10: Phòng Một số tình huống có thể dẫn đến nguy cơ bị xâm hại và 5 tránh bị xâm những điểm cần chú ý để phòng tránh bị xâm hại. Rèn luyện hại tình dục kĩ năng ứng phó với nguy cơ bị xâm hại. Cụ thể: * Bài 1 - Sự sinh sản (Trang 3 - Khoa học 5- Tập 1). Để học sinh nắm bắt kiến thức về sự sinh sản một cách dễ hiểu, đặc biệt là để cho các em biết được cơ thể chúng ta được hình thành như thế nào? Tôi kết hợp cho học sinh xem tranh trong Tài liệu hướng dẫn học (hoạt động 2) và xem đoạn video Wilyy đi đâu? (Đây là đoạn video được tải trên Internet). Qua đoạn video, tôi cho các em trao đổi tìm hiểu về quá trình thụ tinh để các em biết được cơ thể con người được hình thành từ sự kết hợp tinh trùng của bố và trứng của mẹ. Trẻ em sinh ra lại có những điểm giống với bố mẹ của chúng. Sau khi tìm hiểu về “Sự thụ tinh” tôi tiếp tục cho học sinh tìm hiểu về “Quá trình hình thành và phát triển của bào thai”. Thay vì những thông tin khô khan trong tài liệu tôi tổ chức cho các em xem đoạn video “Thế giới trong bụng mẹ” kết hợp với phiếu bài tập. Thông qua đó, học sinh dễ dàng hình dung ra được quá trình phát 15
16. triển của cơ thể khi ở trong bụng mẹ như thế nào. Dần dần những cuộc trò chuyện về chủ đề giáo dục giới tính sẽ trở nên dễ dàng và cởi mở hơn. * Bài 2: Nam và nữ (Trang 7 - Khoa học 5- Tập 1). Ở bài học này, tôi tiến hành như sau: Hoạt động 1: Nhận biết một số đặc điểm về giới tính, đặc điểm về xã hội giữa nam và nữ thông qua trò chơi “Bạn có vai trò gì?”. - Tôi chia học sinh thành các nhóm lớn, phát cho mỗi nhóm một số thẻ từ yêu cầu các em gắn các thẻ từ vào ba nhóm, các nhóm thảo luận và chia sẻ kết quả trước lớp. Nam Nam và nữ Nữ (Thẻ từ: dịu dàng, mạnh mẽ, tự tin, làm bếp giỏi, làm thư kí, mang thai, cơ quan sinh dục tạo ra trứng, cơ quan sinh dục tạo ra tinh trùng, có râu, kiên nhẫn, chăm sóc con, cho con bú, làm bác sĩ, làm giám đốc, trụ cột gia đình, đá bóng). - Sau khi các em chia sẻ, tôi chốt lại kiến thức: Các đặc điểm riêng biệt chỉ có ở nam hoặc nữ ta gọi là đặc điểm sinh học (còn gọi là đặc điểm giới tính). Còn các đặc điểm thể hiện tính cách, lối sống, làm việc của nam và nữ gọi là các đặc điểm xã hội. Các đặc điểm này có thể thay đổi theo nếp sống gia đình, quan niệm sống Hoạt động 2: Tổ chức học sinh khai thác thông tin trong sách, nêu các đặc điểm khác biệt về mặt giới tính, về mặt xã hội giữa nam và nữ. Tôi đặt ra những câu hỏi gợi mở như: Vì sao khi đi bơi chúng ta phải mặc đồ bơi? Giải thích cho học sinh hiểu những bộ phận được đồ bơi che cho chúng ta được gọi là vùng kín, vùng riêng tư bao gồm phần “ngực và phần giữa 2 đùi và mông” đối với nữ chúng ta có thể giải thích thêm “phần ngực và phần chúng ta mặc quần lót nhỏ”. Dù những người rất gần gũi, quen thuộc mà chúng ta rất tin tưởng hay bất kỳ ai đi nữa cũng không được động chạm đến vùng đồ bơi của chúng ta (vùng kín) trừ trường hợp khi bố mẹ tắm rửa, vệ sinh cho các bạn hoặc khi bác sỹ được phép kiểm tra vùng đồ bơi cho các bạn khi các bạn đồng ý hoặc bố mẹ các bạn có mặt ở đó. Thông qua đó, giáo dục cho học sinh hiểu những cảnh báo nguy hiểm về vùng kín và cách xử lý về cảnh báo nguy hiểm đó. 16